Από τη στήλη ελεύθερο βήμα της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας 2 Φλεβάρη 2008
Διαλέγοντας σπουδές και επάγγελμα
Του ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΤΣΑΝΕΒΑ*
Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει ένας νέος για τη σωστή επιλογή σπουδών και επαγγελμάτων, είναι να αποκτήσει ατομική αυτογνωσία, να μάθει ποιος είναι, τι θέλει και τι μπορεί να κάνει. Να είναι, δηλαδή, σίγουρος για τα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις, τις προτιμήσεις, τα ταλέντα του, διερευνώντας παράλληλα τις συγκεκριμένες ικανότητες και τις δεξιότητές του.
1 Οι επιδόσεις του κάθε νέου στα μαθήματα είναι ένα πρώτο κριτήριο για την κατεύθυνση και το επίπεδο σπουδών στο οποίο στοχεύει. Οι επιδόσεις αυτές, βέβαια, μπορεί να βελτιωθούν ριζικά, εφόσον υπάρχει ισχυρή θέληση και επιμονή. Ο κατάλληλος τρόπος για την κατάκτηση της αυτογνωσίας είναι η προσφυγή σε συμβούλους σταδιοδρομίας, σε συνδυασμό με τη λήψη έγκυρων τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού.
2 Η αγορά εργασίας και οι επαγγελματικές προοπτικές: Το δεύτερο βήμα είναι η διερεύνηση του κόσμου της εργασίας, των συνθηκών και αμοιβών, του περιεχομένου, της ιεραρχικής ανέλιξης και κυρίως των προοπτικών των επιμέρους επαγγελμάτων.
Τελευταία, η πλειονότητα των νέων επιλέγει σπουδές και επαγγέλματα με βασικό κριτήριο τις προοπτικές τους. Ομως, όσο ισχυρό και αν είναι το ίδιο κριτήριο, πρέπει να συνεκτιμάται με τα άλλα δεδομένα και κυρίως με το βαθμό ταύτισης της προσωπικότητας με το επάγγελμα. Αν ένα επάγγελμα δεν ταιριάζει στο χαρακτήρα, τις προτιμήσεις, τις κλίσεις ενός ατόμου, δεν πρέπει να επιλέγεται, όσο εξαιρετικές και αν είναι οι προοπτικές του.
3 Τα οικογενειακά και οικονομικά δεδομένα: Το οικογενειακό περιβάλλον και η παράδοση βαρύνουν επίσης κατά περίπτωση στην πλάστιγγα των επαγγελματικών επιλογών. Συχνά το επάγγελμα του πατέρα, της μητέρας, η οικογενειακή επιχείρηση, είναι ένα καλό εφαλτήριο για το επαγγελματικό μέλλον των νέων, με την προϋπόθεση βέβαια πως τους ταιριάζει. Ομως, συχνά αρκετοί γονείς επιχειρούν να επιβάλουν στα παιδιά τους τις δικές τους επιθυμίες ή και επαγγελματικά απωθημένα.
Αυτό είναι λάθος και κατά κανόνα επιφέρει το αντίθετο αποτέλεσμα από το επιδιωκόμενο. Ο νέος ο ίδιος θα αποφασίσει για το μέλλον του, αφού πρόκειται για τη δική του ζωή.
Οσο και αν ενοχλεί, οι οικονομικές δυνατότητες της κάθε οικογένειας έχουν τη δική τους βαρύτητα. Ο τόπος κατοικίας και η περιοχή που πρόκειται να απασχοληθεί ένα άτομο στο μέλλον έχουν ιδιαίτερη σημασία, αφού πρέπει να διερευνηθεί αν η ζητούμενη εκπαίδευση και τα υπό συζήτηση επαγγέλματα βρίσκονται σε προσβάσιμη απόσταση.
Μέχρι πρόσφατα, στις υπηρεσίες της συμβουλευτικής σταδιοδρομίας προσφεύγουν περισσότερα άτομα υψηλού εισοδηματικού επιπέδου. Ομως, ο θεσμός είναι περισσότερο αναγκαίος για τις μεσαίες ή χαμηλές εισοδηματικές τάξεις.
4 Ο χρυσός κανόνας: Σύμφωνα με το θεώρημα του χρυσού κανόνα επισημαίνεται ότι: άτομα με υψηλές επιδόσεις και ισχυρή θέληση μπορούν να επιλέγουν από ευρύτερο πεδίο επαγγελμάτων που τους ταιριάζουν ακόμα και από εκείνα με αρνητικές προοπτικές. Αντίθετα, άτομα με χαμηλές επιδόσεις χωρίς σοβαρές ελπίδες βελτίωσής τους και αδύναμη θέληση είναι προτιμότερο να στρέφονται σε σπουδές και επαγγέλματα που κατ' αρχήν τους ταιριάζουν και κατά δεύτερο λόγο έχουν διαπιστωμένες καλές προοπτικές στην αγορά εργασίας.
Οσο υψηλότερες είναι οι ικανότητες, οι μαθησιακές επιδόσεις και η θέληση ενός ατόμου, τόσο ευρύτερη μπορεί να είναι η δυνατότητα, το «ρίσκο» επιλογής επαγγελμάτων με αρνητικές προοπτικές στην αγορά εργασίας.
Πολύ πιθανή είναι επίσης η αλλαγή επαγγελμάτων και ειδικοτήτων στη διάρκεια της σταδιοδρομίας του, αφού σήμερα η αγορά εργασίας μετεξελίσσεται ραγδαία, ενώ υπάρχουν πολλά περισσότερα επαγγέλματα και ειδικότητες απ' ό,τι στο παρελθόν. Αν δεν είναι εφικτή η επιλογή των πρώτων σε προτίμηση επαγγελμάτων, ο ενδιαφερόμενος οφείλει να προχωρήσει στα επόμενα αλλά να αποφύγει τα τελευταία. «Μπορεί πάντοτε να υπάρξει ένας άλλος σύντροφος ζωής για τον καθένα, αν ο πρώτος δεν σταθεί στο δρόμο του». Γι' αυτό πρέπει να έχει ένα ανοικτό ορίζοντα ώστε να επιλέξει από έναν κατάλογο πολλών επαγγελμάτων που του ταιριάζουν.
Σε όλα τα επαγγέλματα μέσης και κυρίως υψηλής εκπαίδευσης και εργασιακής ιεραρχίας, απαραίτητη είναι η γνώση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, της αγγλικής γλώσσας, καθώς και η διαρκής ανανέωση των γενικών και ειδικών γνώσεων και εμπειριών. Τέλος, ολοκληρωμένος άνθρωπος και επιτυχημένος επαγγελματίας είναι εκείνος που έχει πνευματικές ανησυχίες, εμμένει σε αξίες και αρχές, αναζητά την πλατιά μόρφωση, αναπτύσσει κριτική και δημιουργική σκέψη, ενεργεί με εντιμότητα, διορατικότητα και ευαισθησία.
5 Η τελική απόφαση: Υστερα από τα παραπάνω, ο νέος ή η νέα επιλέγουν τις σπουδές και τα επαγγέλματα που θα ασκήσουν και θα σηματοδοτήσουν τη ζωή τους όλη. Τα βήματα μέχρι την κορυφαία αυτή απόφαση γίνονται με τη συνδρομή συμβούλων σταδιοδρομίας και τη λήψη έγκυρων και σύγχρονων τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού, με έγκαιρη ενεργοποίηση. Γιατί το μέλλον δεν έρχεται μόνο του αν δεν φροντίσουν οι ίδιοι με το σωστό και κατάλληλο τρόπο γι' αυτό.
* Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΑΤΣΑΝΕΒΑΣ είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.
Από τη στήλη ελεύθερο βήμα της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας 2 Φλεβάρη 2008
